Safra Kesesi

Safra kesesi vücutta depolayıcı ve iletici organ görevi görmektedir. Karaciğer tarafından üretilen safrayı depolayarak ana safra kanalı ile onikiparmak bağırsağına iletir. Safrayı yoğunlaştırarak sindirim kanalına iletir. Gerekli durumlarda hacmini 6 katına çıkararak karaciğere safra depolaması için büyük bir kolaylık sağlar. Vücudumuzun hayati sayılan organlarından (kalp, beyin, akciğer vb.) olmasa da safra kesesinde yaşanan küçük bir rahatsızlık bile sindirim sisteminin çalışma düzenini olumsuz etkilemektedir. Bazı safra kesesi hastalıkları ise tedavi edilmedikleri takdirde hayati risk taşımaktadır.

Sindirim sistemine, safra salgısının iletiminden sorumlu olan safra kesesinde en çok karşılaşılan hastalıklar aşağıda yer almaktadır.

• Safra Kesesi Taşı : Halk arasında safra kesesi taşı oluşumu olarak adlandırılan ve tıpta Kolelitiazis olarak isimlendirilen rahatsızlık, safranın belirli sebeplerden dolayı katılaşarak çökelti oluşturması ile meydana gelmektedir. Safra kesesi taşlarının oluşmasının ilk sebebi safra içerisinde yüksek miktarda kolesterol yer almasıdır. Normal şartlar altında karaciğer tarafından günlük olarak üretilen safra salgısı, karaciğer tarafından kendisine çözünmesi için gönderilen kolesterolün çözülmesi için yeterli olmaktadır. Fakat safrada çözülebilecek düzeyin üzerinde kolesterol miktarı safraya iletilirse, iletilen kolesterol safra içerisinde yeterince çözülemediği için kristalleşir. Kristalleşen kolesterol zamanla taş oluşumuna sebep olur. Taş oluşumunun ikinci sebebi ise safrada yoğun miktarda bilirubin bulunmasıdır. Bilirubin maddesi, vücutta yaşam döngüsünü tamamlamış kan hücrelerinin parçalanması sırasında açığa çıkan hemoglobin moleküllerinin, çeşitli biyokimyasal işlemlerden geçmesi sonucunda oluşturulur. Pek çok karaciğer hastalığının vücuttaki varlığında veya safra kanalı enfeksiyonu geçirilmesi durumunda, vücutta çok fazla bilirubin maddesi üretilmektedir. Safra kesesi içerisinde yoğunluğu giderek artan bilirubin maddesi zamanla safra kesesi taşı oluşumuna neden olur. Ve son olarak safra kesesi tam olarak boşalamadığında da (farklı organ ya da kanallardan dolayı) bu durum taş oluşumuna sebep olmaktadır. Safra kesesinde oluşan taşların boyut ve sayıları kişiden kişiye değişiklik gösterebilmektedir. Safra kesesi taşı genellikle diyabet hastalarında, 60 yaş üstü kişilerde, içeriğinde östrojen hormonu yüksek seviyede olan ilaçları düzenli olarak tüketen kişilerde, obezite veya aşırı kilo problemi yaşayan kişilerde ve geçmişinde veya ailesinde karaciğer hastalığı problemi bulunduran kişilerde görülmektedir. 

• Safra Kesesi Kanseri : Safra kesesi kanseri diğer kanser türlerinin de olduğu gibi hayati açıdan kişiye fazlasıyla risk teşkil etmektedir. Genellikle tespit edilmesi oldukça zordur. Hastalık kendisini kanserin ilerleyen safhalarına kadar belli etmez. Safra kesesi taşı hastalığı ile karıştırıldığı durumlarda yeterli incelemeler yapılamadığı için tespit edilemeyebilir. Safra kesesi kanserinin pek çok belirtisi bulunmaktadır; sarılık, karın ağrısı, bulantı ve kusma, sindirim ile ilgili sorunlar yaşanması (kabızlık vb.), iştahsızlık, idrarda koyu renklerin görülmesi.

• Safra Kesesi İltihabı : Safra kesesi iltihabı tıpta akut kolesistit olarak adlandırılmaktadır. Safra kesesi iltihabının oluşmasının pek çok sebebi vardır, bu sebeplerden en yaygın olanı safra kesesi taşı oluşumudur. Safra kesesi taşları, ana safra kanallarını tıkayarak safra kesesinde iltihap oluşumuna sebep olur. Bunun yanı sıra safra kesesi ve çevresinde oluşan tümör hücreleri, enfeksiyonlar, HIV pozitif gibi hastalıklar, safra kesesi taşı dışında kanalları tıkayacak durumların oluşması safra kesesi iltihabına sebep olabilir. Safra kesesi iltihabı kendisini vücutta farklı şekillerde belli eder. Bu belirtiler; bulantı, kusma, ihtaşsızlık, ateş, midede ağrı ve yorgunluktur. Bazı durumlarda ağrı sırt bölgesinde yayılabilir. 

• Safra Yolu Yaralanmaları ve Safra Yolunun Daralması : Safra kesesinde meydana gelen rahatsızlıklarından biri de safra kanallarındaki yaralanmalardır. Bu yaralanmalar genellikle safra kesesi ve çevresine yapılan müdahalelerden sonra görülür. Safra yollarındaki yaralanmalar, safra sıvısının karın bölgesine doğru akması ve beraberinde kişide şiddetli ağrı oluşumu ile sonuçlanır. Safra yollarının daralması ise safra kesesinden bağırsağa iletilen salgının, sindirim kanallarına ulaşmasını engeller. Safra yollarında meydana gelen daralmalar kişide kendisini kaşıntı ve tekrar eden safra yolu iltihabı rahatsızlığı ile belli eder. Her iki rahatsızlığın da zamanında giderilmesi gerekmektedir. Safra yolunun daralması durumunda gerekli tedavi uygulanmazsa, hastalık sebebiyle yeni safra yolu darlıkları oluşabilir ve sarılık, safra yolu iltihabı oluşumu, siroz gibi komplikasyonlar meydana gelebilir.

• Biliyer Diskinezi : Safra kesesinin normal işlevlerini yerine getiremeyip fonksiyonlarında bozulmalar tespit edilmesi “Biliyer Diskinezi” olarak adlandırılmaktadır. Kişinin safra kesesinin, iletmesi gereken safranın önemli bir kısmını boşaltamadığı tespit edildiği durumlarda kişiye biliyer diskinezi teşhisi konulmaktadır. Örneğin üretilen safranın yüzde 40’ından daha azının bağırsaklara iletilmesi, safra kesesinin normal işlevinde bir anormallik olduğu anlamına gelmektedir. Biliyer diskinezi ile karşı karşıya olan hasta, hastalığı süresince karın bölgesinin üst kısmında yoğun bir ağrı hisseder ve ek olarak mide bulantısı ve hazımsızlık durumları da yaşanabilir. Biliyer diskinezi oluşumuna, safra kesesi ya da safra kanallarının iltihaplanması da sebebiyet verebilir.

Safra kesesi hastalıkları belirtileri hastalıklar özelinde aşağıdaki listede yer almaktadır.

• Safra Kesesi Taşı Belirtileri : Şiddeti giderek artan karın ağrıları (genellikle karnın üst bölgesinde görülmektedir), hazımsızlık, şişkinlik, hastalığın ilerleyen safhalarında ağrının sırt bölgesine yayılması
• Safra Kesesi Kanseri Belirtileri : Şiddetli karın ağrısı, iştahsızlık, bulantı ve kusma, sarılık, kilo kaybı, idrarda koyu renk gözükmesi, dışkıda beyaz lekelerin bulunması
• Safra Kesesi İltihabı Belirtileri : Ani ve şiddetli karın ağrıları, üşüme ve titreme, karın bölgesinde şişlik, yüksek ateş, mide bulantısı, ciltte sarılık
• Safra Yolu Yaralanmaları ve Safra Yolu Daralmalarının Belirtileri : Genellikle şiddetli karın ağrıları
• Biliyer Diskinezi Belirtileri : Şiddetli karın ağrısı, mide bulantısı, hazımsızlık hissi

Safra kesesi hastalıkları belirtileri arasında şiddetli karın ağrısı oldukça yaygındır. Mide bulantısı ve sarılık ile birlikte gerçekleşen karın ağrılarına dikkat edilmelidir.

Safra kesesi hastalıkları teşhisinde kullanılan yöntemler hastalığa bağlı olarak değişmektedir. Aşağıdaki listede hastalıklar özelinde kullanılan teşhis yöntemleri yer almaktadır. 

• Safra Kesesi Kanseri Teşhisi : Safra kesesi kanseri teşhisi için öncelikle bilirubin gibi maddelerin kandaki seviyesini ölçmek amacıyla belirli kan testleri yapılmaktadır. Ardından ultrason tekniği ile vücutta tümör taraması yapılır. Gerekli durumlarda bilgisayarlı tomografi ile bulunan tümörün boyutu incelenebilir. MRG ile kanserin safra kesesi çevresine yayılıp yayılmadığı incelenir. Bunların dışında safra kesesi kanseri teşhisi için ERCP, perkütan kolanjiografi, laparoskopi, endosonografi gibi diğer görüntüleme teknikleri de kullanılmaktadır. 
• Safra Kesesi İltihabı Teşhisi : Safra kesesi iltihabını teşhis etmek için ilk olarak uygulanan yöntem genellikle kan testidir. Kanda anormal seviyede enfeksiyon varlığı ile birlikte karaciğer değerleri kontrol edilir. 
• Safra Yolu Yaralanmaları ve Safra Yolu Daralmalarının Teşhisi : Genellikle safra yolu yaralanmaları ve darlıkları tespitinde endoskopik yöntemlerden kaçınılır. Dokuya zarar vermemek amacıyla ve de kanallardan geçmek zor olacağı için görüntüleme teknikleri tercih edilmektedir. ERCP, perkütan kolanjiografi, laparoskopi, endosonografi gibi görüntüleme yöntemleri safra yolu yaralanmaları ve daralmalarının teşhisinde kullanılmaktadır. 
• Biliyer Diskinezi Teşhisi:  Safra kesesinin anormal davranışlar sergilemesi sonucu tanısı konulan Biliyer Diskinezi teşhislerinde HIDA sintigrafisi ve ultrasonografi yöntemleri kullanılmaktadır. Ultrasonografik yöntem ile safra kesesi önce açlık durumunda görüntülenir, ardından safra kesesini harekete geçirecek yiyeceklerin tüketiminden sonra safra kesesi tekrar görüntülenir ve görüntülerin boyutları karşılaştırılır. Safra kesesinin yüzde 40’tan az boşalması durumunda biliyer diskinezi teşhisi konur.

Safra kesesi hastalıkları tedavi yöntemleri hastanın yaşına, cinsiyetine, kilosuna, sahip olduğu hastalığın ilerleme seviyesine göre değişiklik gösterebilir. Aşağıda, safra kesesi hastalıklarının tedavi yöntemleri, hastalıklar özelinde genel bilgiler ile ele alınmaktadır. 

• Safra Kesesi Taşı Tedavi Yöntemleri : Safra kesesi taşı tedavisinde en sık kullanılan yöntem, laparoskopik ameliyattır. Bu ameliyat yöntemi kapalı olarak gerçekleşmektedir. Gerekli görülürse açık ameliyat da uygulanabilir, fakat çok yaygın değildir. Laparoskopik ameliyat dışında en çok tercih edilen tedavi yöntemleri, ERCP ve PTK’dır. ERCP endoskopik bir cihaz iken PTK yönteminde vücuda kontrast bir sıvı verilerek tedavi işlemi gerçekleştirilir. 
• Safra Kesesi Kanseri Tedavi Yöntemleri : Safra kesesi kanserinin tedavisinde, tümör cerrahi yöntemler ile alınır. Ameliyatın gerçekleşmesi için kişinin kanserin kaçıncı evresinde olduğu oldukça önemlidir. Kanserin ilerleyen evrelerinde ameliyat yerine endoskopik işlemler ve perkütan drenaj uygulanmaktadır. 
• Safra Kesesi İltihabı Tedavi Yöntemleri : Safra kesesi iltihabı tedavisinde, hastalığın çok ilerlemediği durumlarda antibiyotik tedavisi uygulanmaktadır. İltihap, safra kesesine önemli ölçüde yayıldıysa, tedavi zorluğundan dolayı safra kesesi, laparoskopik cerrahi ile alınmaktadır.
• Safra Yolu Yaralanması ve Daralmasının Tedavi Yöntemleri : Safra kesesinde meydana gelen bu tip rahatsızlıklar cerrahi işlemler ile tedavi edilmektedir. 
• Biliyer Diskinezi Tedavi Yöntemleri : Genellikle, biliyer diskinezi hastalığının tedavisinde laparoskopik ameliyat ile safra kesesi alınır. Bazı durumlarda hekim ilaç tavsiyesinde de bulunabilir. Fakat kullanılan ilaçların birçoğunun biliyer diskinezi üzerindeki etkisi tam olarak kanıtlanmamıştır. 

Safra kesesi hastalıkları tedavisinde uygulanan yaygın bir yöntem olan safra kesesinin kapalı ameliyat ile alınması, tıpta laparoskopik kolesistektomi olarak da geçer.